Nihilist
Τιμώμενο Μέλος
Ο Nihilist αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Πτυχιούχος του τμήματος Νομικής ΕΚΠΑ. Έχει γράψει 1,355 μηνύματα.
12-05-20
17:44
Συνοπτικά: το "ευχαριστώ όσους βοήθησαν" είναι συντακτικώς ορθό, διότι, εφόσον η αναφορική πρόταση είναι αντικείμενο, πρέπει να υπάρχει και ένας δείκτης της πτώσης του αντικειμένου, και αυτός ο δείκτης δεν είναι άλλος από την αναφορική αντωνυμία, τον μόνο δηλαδή κλιτό τύπο της αναφορικής πρότασης που μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο. Έτσι, η αναφορική αντωνυμία θυσιάζει την "κανονική" ονομαστική, ώστε η αναφορική πρόταση να καλύψει τη συντακτική ανάγκη του αντικειμένου του ρήματος "ευχαριστώ".
Πρέπει να υπάρχει δείκτης της πτώσης για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας, συντακτικά όμως είναι λάθος. Αντικείμενο είναι όλη η πρόταση, συνεπώς ο μόνος λόγος να πεις «όσους» είναι πρακτικός, για να μην μπερδευόμαστε. Αυτό δεν αναιρεί πως παραβιάζει συντακτικά αξιώματα. Το συντακτικό είναι κανονιστική κατασκευή για την εξήγηση της γλώσσας και, όπως όλα τα ανθρώπινα κατασκευάσματα, σε οριακά σημεία δείχνεται πρακτικά ανεπαρκές. Γι’ αυτό ενίοτε το παραβιάζουμε και με τη χρήση καθιστούμε την παραβίαση δόκιμη.
Απεναντίας, το *"ευχαριστώ όσοι βοήθησαν" είναι αντιγραμματική πρόταση (όρος της σύγχρονης γλωσσολογίας), όχι μόνο διότι προσκρούει βάναυσα στο γλωσσικό μας αίσθημα, αλλά, κυρίως, γιατί είναι προφανές συντακτικό λάθος: στη δομή αυτή δεν υπάρχει αντικείμενο του ρήματος "ευχαριστώ"
Το ότι προσκρούει στο γλωσσικό μας κώδικα δεν το καθιστά αντιγραμματικό, απλώς υποδηλώνει πως δεν χρησιμοποείται και άρα είναι ανοίκειο.
Το αντικείμενο είναι όλη η πρόταση, η οποία εξ ορισμού είναι απτωτική, ως άκλιτη. Έπειτα, τα υποκείμενα των ρημάτων είναι πάντα σε ονομαστική(συντακτικό αξίωμα), εξ ου και «όσοι» και «όλους όσοι». Ξαναλέω πως αυτό είναι πρακτικά προβληματικό σε οριακές περιπτώσεις -όπως αυτήν που συζητάμε- και οδηγεί σε αμφισημίες, γι’ αυτό παραμερίστηκε πλήρως και χρησιμοποιούμε αυτόν τον «πτωτικό δείκτη» όπως λες, καθαρά για πρακτική διευκόλυνση.
Για να γίνει αυτό πιο κατανοητό, ας αλλάξουμε λίγο το ρήμα εξάρτησης: "ευχαριστούν όσοι βοήθησαν". Σε αυτή τη δομή, χωρίς τίποτε να εννοείται, ποιον συντακτικό ρόλο έχει η αναφορική πρόταση; Σύμφωνα με τη δική σου εκδοχή, μπορεί να είναι και αντικείμενο. Και γιατί να μην είναι υποκείμενο; Τι αποφασίζουμε τελικά;
Το ότι οδηγεί σε αμφισημίες δεν σημαίνει πως είναι συντακτικά λάθος, αλλά απλώς πρακτικά ανεπαρκές, γι’ αυτό ακριβώς και δεν χρησιμοποιείται. Και η πρόταση «μωρό δάγκωσε σκύλο» είναι αμφίσημη, αλλά συντακτικά σωστή.
Nihilist
Τιμώμενο Μέλος
Ο Nihilist αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Πτυχιούχος του τμήματος Νομικής ΕΚΠΑ. Έχει γράψει 1,355 μηνύματα.
12-05-20
15:58
Και στην πρόταση: "Ευχαριστώ όσους με βοήθησαν" η αναφορική αντωνυμία τι είναι; Δεν παίζει τον ρόλο του υποκειμένου στο ρ. "βοήθησαν"; Γιατί όμως σε αιτιατική; Πώς γίνεται δηλαδή να μιλάμε για έναν απαράβατο κανόνα, σύμφωνα με τον οποίο, όταν η αναφορική αντωνυμία είναι σε θέση υποκειμένου, μπαίνει πάντοτε σε ονομαστική, άλλοτε αυτός ο κανόνας να τηρείται και άλλοτε (όπως στο παράδειγμα αυτό) να ακυρώνεται;
Δεν είπα πως το σκέτο «όσους» είναι σωστό, αλλά πως το «όλους όσους» είναι συντακτικά λαθεμένο, ειδικά οι συντακτικοί χαρακτηρισμοί που τους αποδίδεις, με το να συμπλέκεις προσδιοριστικά όρους κύριας και δευτερεύουσας πρότασης, κάτι που είναι στοιχειώδες σφάλμα.
Αλλά εφόσον με ρωτάς, κατά τη γνώμη μου, και το «Ευχαριστώ όσους με βοήθησαν» είναι, αν θέλουμε να είμαστε απολύτως συνεπείς στους συντακτικούς κανόνες, λάθος. Αντικείμενο στο ρήμα είναι ολόκληρη η αναφορική πρόταση, η οποία φυσικά δεν έχει πτώσεις. Αντικείμενο δηλαδή ειναι το «όσοι με βοήθησαν», άρα η συντακτικά ορθή εκφορά είναι «Ευχαριστώ όσοι με βοήθησαν».
Φυσικά, αυτό δεν λέγεται από κανένα και προσκρούει στο γλωσσικό μας αισθητήριο, αλλά μόνο έτσι έχουμε πιστεύω συντακτικά άψογη πρόταση. Συμφωνώ όμως με τον Σκεπτικιστή. Usus norma loquendi έλεγαν οι Ρωμαίοι. Συνεπώς και το «Ευχαριστώ όσους με βοήθησαν» και το «Ευχαριστώ όλους όσους με βοήθησαν» είναι συντακτικώς προβληματικά, αλλά δόκιμα λόγω χρήσης.
Αυτό δεν αναιρεί πως είναι λάθος το να λες ότι το «όλους» είναι κατηγορηματικός προσδιορισμός στο «όσους».
Nihilist
Τιμώμενο Μέλος
Ο Nihilist αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Πτυχιούχος του τμήματος Νομικής ΕΚΠΑ. Έχει γράψει 1,355 μηνύματα.
11-05-20
23:14
Αγαπητέ μου, δεν είναι δυνατόν το επίθετο αυτό να ακυρώσει τον ουσιαστικό χαρακτήρα μιας αναφορικής πρότασης. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, οι όροι της κύριας δεν σταματούν στο "όλους"! Στη μορφή "όλους όσους..." η αναφορική είναι το αντικείμενο του ρ. της κύριας, δηλαδή αποτελεί όρο της κύριας πρότασης (όχι από τους κύριους, σύμφωνα με την ισχύουσα σχολική Γραμματική), οπότε ανάμεσα στο "όλους" και την αναφορική πρόταση υπάρχει σχέση επιθέτου προς ουσιαστικό· ως εκ τούτου, το επίθετο είναι αυτό που αναλαμβάνει, ευλόγως, επικουρικό ρόλο, όπως γίνεται πάντοτε όταν το επίθετο συνδέεται με ουσιαστικό. Ουδεμία σημασία έχει αν η πρόταση δεν έχει τον γραμματικό χαρακτήρα του ουσιαστικού· έχει αυτόν τον ρόλο - αυτό έχει σημασία. Άλλωστε, τον ρόλο ενός ουσιαστικού παίζουν και άλλα μέρη του λόγου: μια αντωνυμία, ένα ουσιαστικοποιημένο επίθετο, μια ουσιαστικοποιημένη μετοχή, ένα αριθμητικό κ.τ.ό. Στην πρόταση: "Όλοι οι δίκαιοι ευημερούν" (λέμε τώρα!) θα θεωρούσες το "όλοι" υποκείμενο; Αν ναι, θα διαφωνήσω καθέτως. Το ίδιο θα σκεφτόσουν και για τα αρχαία Ελληνικά; "Πάντες οἱ σώφρονες εὖ πράττουσιν". Ποιο θεωρείς υποκείμενο εδώ;
Δεν υπάρχει σχέση επιθέτου προς ουσιαστικό(το όσος εξάλλου δεν είναι ουσιαστικό, αλλά αντωνυμία).
Το «όλους» δεν μπορεί να είναι κατηγορηματικός προσδιορισμός στο «όσους», γιατί το μεν ανήκει στην κύρια πρόταση, το δε στη δευτερεύουσα. Και αυτό γιατί πάντα οι αναφορικές ονοματικές προτάσεις ξεκινούν με την αναφορική αντωνυμία.
Συνεπώς, το «όλους» είναι όρος της κύριας, και μάλιστα αντικείμενο, ενώ η πρόταση «όσοι με βοήθησαν» είναι επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο της κύριας. Εξ ου και το σωστό «όσοι», ως υποκείμενο στο ρήμα της δευτερεύουσας.
Με λίγα λόγια κάνεις το λάθος να θεωρείς το «όλους» όρο της δευτερεύουσας, ενώ αυτή ξεκινά με το «όσοι».
Τα υπόλοιπα παραδείγματα που δίνεις είναι παραπλανητικά, επειδή αναφέρονται σε μία και μόνο πρόταση.