Συμβουλές για την Έκθεση

::: Ο Πρόλογος :::..
Στον πρόλογο πρέπει να αποφεύγονται:

• Η αναγωγή στην προϊστορία του ανθρώπου
• Η χρησιμοποίηση ρητών και παροιμιών, ιδιαίτερα όταν είναι πολύ συνηθισμένα
• Οι αοριστολογίες
• Οι παιδικοί στοχασμοί και οι ερωτήσεις της μορφής: πολλοί θα αναρωτιούνται τι είναι δικαιοσύνη

Μορφές Προλόγου

1. Παραγωγικός: το θέμα εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο που ανήκει. Αναζητώ την ευρύτερη έννοια στην οποία θα εντάξω το θέμα μου.
2. Τονισμός: Αναφορά στη βασική έννοια, στα χαρακτηριστικά της, στις μορφές της…
3. Συγκριτικός: Παρουσιάζεται το θέμα παλαιότερα αλλά και σήμερα
4. Αντιθετικός: Παρουσιάζονται οι αντίθετες απόψεις για ένα θέμα

::: Το Κύριο Μέρος :::..
Είναι ο κορμός της έκθεσης, το μεγαλύτερο μέρος της και περιλαμβάνει την ανάπτυξη των σκέψεών μας γιʼ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.
Πριν αρχίσουμε να γράφουμε, εξετάζουμε τι μας ζητεί το θέμα Σχεδιάζουμε πώς θʼ αρχίσουμε, πώς θα προχωρήσουμε στην ανάπτυξη, πώς θα το κλείσουμε.
Κύρια σημεία που πρέπει εδώ να προσέξουμε είναι:

• Να μην ξεφεύγουμε από το θέμα με άσχετα προς αυτό. Να περιοριζόμαστε στα ουσιώδη και νʼ αποφεύγουμε τα ασήμαντα, τις μικρολεπτομέρειες, τις συχνές επαναλήψεις, που κουράζουν τον αναγνώστη.
• Οι σκέψεις μας πρέπει να έχουν μια λογική σειρά να συνδέονται μεταξύ τους σαν αλυσίδα και να περιστρέφονται γύρω από το κύριο νόημα (κεντρική ιδέα) του θέματος.
• Να αποφεύγουμε τις μεγάλες προτάσεις και γενικά το μακροπερίοδο λόγο. Οι προτάσεις πρέπει να είναι όσο μπορεί σύντομες, απλές σαφείς και να δίνουν ένα πλήρες νόημα. Η μια να οδηγεί στην άλλη με φυσικό τρόπο και όλες μαζί νʼ αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο.
• Νʼ αφήνουμε παραγράφους εκεί που τελειώνει ένα νόημα κι αρχίζει ένα άλλο.

Ανάλογα με τη διατύπωση του τίτλου το κύριο μέρος μπορεί να περιλαμβάνει τα παρακάτω:

1. Έννοια: Είναι ανάγκη πριν προχωρήσουμε στην ανάπτυξη του θέματος να ορίσουμε την έννοια ή τις έννοιες του τίτλου. Ο ορισμός μας βοηθά στην αποσαφήνιση των όρων, ιδιαίτερα όταν είναι πολυσήμαντοι, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να σχηματίσουμε σαφή αντίληψη του θέματος. Ο ορισμός δεν είναι απαραίτητο να είναι επιστημονικός. Αρκεί να φανερώνει ότι κατανοήσαμε το βάθος και το πλάτος της έννοιας. Ο ορισμός πρέπει να συμπληρώνεται -αν είναι δυνατό- με μια διαίρεση της έννοιας σε είδη και σύγκριση και συσχέτιση μεταξύ τους. Μ' αυτό τον τρόπο θα έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της έννοιας. 'Ίσως ακόμα χρειαστεί και κάποια διάκριση ανάμεσα σε όρους που είναι συνώνυμοι ή αντίθετοι με τον εξεταζόμενο.
2. Σύγκριση: Το θέμα μπορεί να απαιτεί κάποια σύγκριση εννοιών. Στη σύγκριση βρίσκουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές με βάση το σκοπό, τα μέσα ή τον τρόπο ενέργειας και τα αποτελέσματα των εννοιών. Για παράδειγμα σε θέματα εκθέσεων που περιλαμβάνουν σε συνδυασμό έννοιες, όπως επιστήμη και τέχνη, επιστήμη και τεχνική, επιστήμη και θρησκεία, δικαιοσύνη και αγάπη κ.α.π., χρειάζεται να κάνουμε μια σύγκριση ανάμεσα στις έννοιες στηριγμένοι σε κάποια βάση. Η σύγκριση εννοιών είναι από τις πιο δύσκολες υποθέσεις και αποκαλύπτει τις γνώσεις, την πνευματική ωριμότητα και ιδιαίτερα την κριτική δύναμη του συγγραφέα.
3. Συσχέτιση: Πολλά θέματα επιβάλλουν να κάνουμε μια συσχέτιση ανάμεσα σε δυο έννοιες. Στην περίπτωση αυτή η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις έννοιες είναι δυνατό να είναι σχέση αιτίου-αποτελέσματος, αλληλεπίδρασης ή μονοσήμαντης επίδρασης. Σε θέματα που συνυπάρχουν όροι, όπως επιστήμη και τεχνική, περιβάλλον και βιομηχανία, πίστη και αισιοδοξία, θάρρος και αγωνιστικότητα κ.ά.π., είναι απαραίτητη η ανεύρεση των σχέσεων ανάμεσα στους όρους. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι η σχέση μπορεί να είναι θετική ή αρνητική ή και τα δυο.
4. Παράγοντες: Κάθε πράγμα δημιουργείται, καλλιεργείται και προοδεύει με βάση ορισμένους παράγοντες ή αίτια. Μια ανάλυση έννοιας για να είναι ολοκληρωμένη, είναι απαραίτητο να επεκταθεί και στην ανεύρεση και αξιολόγηση των παραγόντων εκείνων από τους οποίους πηγάζει και επηρεάζεται. Για παράδειγμα οι αρετές και τα ελαττώματα των ανθρώπων, όπως και τα διάφορα κοινωνικά προβλήματα, προέρχονται και ενισχύονται από ορισμένους συντελεστές. Ο εντοπισμός και η ανάλυση των συντελεστών αυτών μας βοηθά να κατανοήσουμε πληρέστερα και σαφέστερα την εξεταζόμενη έννοια, να βρούμε τις επιμέρους εκδηλώσεις και μορφές της, να διαπιστώσουμε τη σημασία και τα αποτελέσματά της και να δώσουμε τις καταλληλότερες και προσφορότερες λύσεις. H αναζήτηση των παραγόντων ή αιτίων πρέπει να στραφεί στις πηγές τους. Και τέτοιες γενικές πηγές είναι η υπόσταση και οι φυσικές προδιαθέσεις του ατόμου, καθώς και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει.
5. Σημασία: Πάρα πολλά θέματα μας ζητούν να βρούμε τη σημασία ενός παράγοντα στη ζωή του ανθρώπου. Στην περίπτωση αυτή διακρίνουμε τον άνθρωπο σε άτομο και κοινωνία και μελετούμε τη σημασία του υπό εξέταση παράγοντα για το άτομο ή και την κοινωνία, ανάλογα πάντα με τις απαιτήσεις του θέματος. Για τη συστηματικότερη μελέτη της σημασίας της έννοιας είναι απαραίτητη η διάκριση στο άτομο και την κοινωνία ορισμένων μορφών, εκδηλώσεων ζωής. Τέτοιες μορφές ζωής για το άτομο είναι: η βιολογική, η οικονομική, η πνευματική, η ψυχική, η ηθική, η κοινωνική. Για την κοινωνία ανάλογες μορφές ζωής είναι: η οικονομική, η πνευματική, η ηθική, η πολιτική, η εθνική. (Για το περιεχόμενο των μορφών και εκδηλώσεων αυτών της ατομικής και κοινωνικής ζωής βλέπε το λήμμα Δυνάμεις). Η διαίρεση αυτή είναι καθαρά μεθοδολογική, γιατί ο άνθρωπος αποτελεί μια αδιάσπαστη ενότητα, και συνεπώς χρήσιμη για την πολύπλευρη και συστηματική μελέτη του θέματός μας. Παράλληλα μας βοηθά στην εύκολη συγκέντρωση και διάταξη του υλικού μας. Εδώ κρίνουμε σκόπιμο να υπενθυμίσουμε όσα είπαμε στην κατανομή του υλικού μας σε ενότητες και παραγράφους (βλ. Περιεχόμενο). Το άτομο και η κοινωνία μπορούν να αποτελέσουν κεντρικές ιδέες ενοτήτων ή παραγράφων. Σε περίπτωση που γίνουν ενότητες, οι επιμέρους εκδηλώσεις τους συγκροτούν παραγράφους.
   Πολλές φορές ζητείται η σημασία μιας έννοιας όχι στη ζωή γενικά του ανθρώπου, αλλά σ' έναν ιδιαίτερο τομέα. Τότε, όπως είναι φυσικό, θα περιοριστεί η ανάπτυξή μας στον τομέα αυτό.
6. Προϋποθέσεις: Επειδή η σημασία ενός παράγοντα δεν είναι απόλυτη, αλλά σχετική, είναι ανάγκη να διερευνήσουμε τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες κάτω απ' τις οποίες είναι αυτή δυνατή. Η αναζήτηση των προϋποθέσεων αυτών μπορεί να στραφεί προς την κατεύθυνση του ατόμου ή και της κοινωνίας γενικά ή σ' ορισμένες εκδηλώσεις και στοιχεία τους ειδικότερα.
7. Αρνητική επίδραση: Με την έλλειψη ορισμένων προϋποθέσεων ή και ανεξάρτητα απ' αυτές, είναι δυνατό η εξεταζόμενη έννοια να παρουσιάζει και αρνητικά σημεία. Η ανάλυση των σημείων αυτών επιτρέπει να σχηματιστεί μια πιο ολοκληρωμένη και αντικειμενική εικόνα γι' αυτή.
8. Πρόληψη-θεραπεία: Όταν η έννοια που αναλύουμε έχει και αρνητικά αποτελέσματα, χρήσιμο είναι να αναζητήσουμε και τα μέσα πρόληψης ή θεραπείας τους. Τούτο μπορεί να γίνει διεξοδικά στο κύριο μέρος της έκθεσης ή περιληπτικά στον επίλογο, ανάλογα πάντα με τις απαιτήσεις του τίτλου της έκθεσης.
9. 'Ελλειψη: Η ανάπτυξη του θέματος και από την έλλειψη του παράγοντα που εξετάζουμε μας βοηθά να συμπληρώσουμε και ενισχύσουμε την επιχειρηματολογία μας.
10. Παραδείγματα: Πολλοί για να υποστηρίξουν τις απόψεις τους χρησιμοποιούν παραδείγματα από την καθημερινή ζωή και την ιστορία. Τα παραδείγματα παίζουν πολλές φορές πολύ θετικό ρόλο. Χρειάζεται όμως προσοχή. Δεν πρέπει να είναι προσωπικά, εξεζητημένα και να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου. Πολλοί μαθητές, αδυνατώντας να αναπτύξουν το θέμα θεωρητικά, καταφεύγουν σε μια πρακτική (με παραδείγματα) απόδειξή του, γεγονός που δείχνει έλλειψη θεωρητικής κατάρτισης, κριτικής ικανότητας και πνευματικής ωριμότητας. Για τα παραδείγματα διατυπώνονται και επιφυλάξεις, ιδιαίτερα τα ιστορικά, "που λεηλατούν το παρελθόν χωρίς να φωτίζουν το παρόν"*.
    (*Οδηγός γενικών εισιτηρίων εξετάσεων 1981, Ο.Ε.Δ.Β)

Πληροφορίες για την απόδοση του κύριου θέματος:

• Προχωρώντας στο κύριο θέμα, καλό θα ήταν να υπάρχει μια θεματική πρόταση, ώστε από τον πρόλογο να μεταβούμε όσο πιο ομαλά γίνεται στο κεντρικό μέρος της έκθεσής μας. Ανάλογα με την έννοια, μπορούμε να κινηθούμε σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, να μιλήσουμε για την αναγκαιότητά και τη σημασία της ή για τα αποτελέσματά της έλλειψής της στην εποχή μας.
  Προσοχή: όλα αυτά πρέπει να διατυπωθούν σε μία, το πολύ δύο προτάσεις. Π.χ. οι ενεργητικές συνέπειες της ειρήνης τονίζονται με την αναφορά στις ολέθριες συνέπειες του πολέμου.
• Εδώ λοιπόν, θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί , όχι μόνο στο πώς θα διατυπώσουμε τις ιδέες μας αλλά και με ποιο τρόπο θα συνδέουμε νοήματα – παραγράφους. Πέρα από τα επιρρήματα και τις διάφορες διαρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις, μπορούμε να μεταβαίνουμε από τη μια ενότητα στην άλλη είτε ανακεφαλαιώνοντας τα προηγούμενα είτε προεξαγγέλοντας τα επόμενα.
• Ως προς την έκφρασή μας, χρειάζεται να είμαστε συγκεκριμένοι, σαφείς, να χρησιμοποιούμε μικρές και απλές σχετικά προτάσεις, ώστε να μην ξεφεύγουμε από αυτά που τελικά θέλουμε να πούμε. Ακόμα, να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ποιο είναι το υποκείμενο και το ρήμα στην πρότασή μας, διαφορετικά κινδυνεύουμε να χάσουμε το νόημα των σκέψεών μας. Μεγάλη σημασία χρειάζεται να δώσουμε στους χρόνους: δεν μπορούμε να κινούμαστε σε διαφορετικές χρονικές βαθμίδες (άλλοτε παρελθόν, μετά παρόν και ξανά στο παρελθόν , στο τέλος μέλλοντα), καταλληλότερος είναι ο ενεστώτας. Άλλωστε, μιλάμε για σύγχρονα φαινόμενα και μην ξεχνάμε ότι ο ενεστώτας έχει και διαχρονική αξία.
  Καλό θα ήταν, επίσης, να αποφεύγουμε τις απανωτές δευτερεύουσες (και κυρίως τις αναφορικές του τύπου, ο οποίος, των οποίων, κ.λ.π.) προτάσεις, γιατί έτσι δυσκολεύεται κανείς να κατανοήσει αυτά που προσπαθούμε να πούμε.
• Επί του περιεχομένου τώρα, όσο σίγουροι και να είμαστε πως όλες μας τις σκέψεις τις έχουμε σημειωμένες στο σχεδιάγραμμα, αφήνουμε ωστόσο στον εαυτό μας το περιθώριο να σκέφτεται παράλληλα και άλλες που θα προκύψουν καθώς γράφουμε. Στην περίπτωση αυτή, φροντίζουμε να προσαρμόσουμε και να εντάξουμε τα νέα στοιχεία σε εκείνο το σημείο που θα διευκολύνει τη ροή της έκθεσής μας.
• Σκεφτόμαστε το φαινόμενο – κεντρική έννοια στην εξέλιξή του ( αυτό συχνά αποτελεί εναλλακτική μορφή προλόγου, αλλά η ιστορική αναδρομή – εξελιξιμότητά του μπορεί να μας παρασύρει σε μακρηγορίες και να κουράσει τον αναγνώστη), ώστε να εξακριβώσουμε ποιες παράμετροι το έχουν επηρεάσει. Δηλαδή, θα εντοπίσουμε εκείνα τα στοιχεία του σύγχρονου ανθρώπου που τον οδήγησαν, π.χ στην υπερκατανάλωση (μοναξιά, αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, έλλειψη ουσιαστικών ενδιαφερόντων, ελεύθερου χρόνου – εξειδίκευση).
  Ακόμη εκείνους τους θεσμούς που οδήγησαν το φαινόμενο στη σημερινή του εκδοχή. Επομένως, αναφερόμαστε διαδοχικά στο ρόλο της οικογένειας, της εκπαίδευσης, της κοινωνίας, της πολιτείας, των Μ.Μ.Ε, της πνευματικής ηγεσίας, της εκκλησίας. Πιθανόν να μας δίνεται η δυνατότητα να συνδέσουμε όλους αυτούς τους παράγοντες με την απάντηση σε κάποιο ερώτημα του θέματος, οπότε έτσι η συνοχή στην έκθεσή μας είναι πιο καλή.
• Πρέπει να θυμόμαστε πως μία παράγραφος ασχολείται με ένα μόνο στοιχείο, ενώ στην περίπτωση που αναφερόμαστε σε περισσότερα από ένα στοιχεία, αυτό σημαίνει πως δεν είναι μεγάλης σημασίας και τα επισημαίνουμε χωρίς ιδιαίτερο σχολιασμό.
• Εννοείται πως κάθε φορά που ολοκληρώνουμε μία παράγραφο την ξαναδιαβάζουμε, για να κάνουμε διορθώσεις , αλλά και για να εντοπίσουμε τον τρόπο ή την φράση εκείνη που θα αποτελέσει το «πέρασμα» στην επόμενη ενότητα. Η έκταση μιας παραγράφου είναι σχετική. Συνήθως προσέχουμε να μην είναι η μία μεγάλη και η άλλη μικρή, δηλαδή να υπάρχει μια ομοιομορφία. Βέβαια αυτό δεν είναι απόλυτο, ένας παράγοντας-αιτία-συνέπεια κλπ, δεν μπορεί να μπει σε καλούπια και να εκφραστεί με συγκεκριμένο αριθμό λέξεων και γραμμών.

::: Ο Επίλογος :::..
Ο επίλογος έχει την ιδανική μορφή όταν:

• συνοψίζει τις ιδέες του κυρίου θέματος
• έχει συμπερασματική διατύπωση
• ισχυροποιεί τη θέση που αναπτύχθηκε στο δοκίμιο

Αρνητικά στοιχεία θεωρούνται:

• επανάληψη εκφράσεων της εκφώνησης ή άλλων που χρησιμοποιήθηκαν στο κύριο θέμα
• ευχολόγια που φαντάζουν υποκριτικά
• απαισιόδοξη στάση

::: Μεταβατικές / διαρθρωτικές εκφράσεις και λέξεις :::..

• Συμπλεκτικοί , διαζευκτικοί σύνδεσμοι: και, ούτε, ή

• Αντίθεση, εναλλαγή, εναντίωση: αν και, αντίθετα, εντούτοις, αλλά , όμως, ωστόσο, ενώ , μα, παρά, παρόλο, απεναντίας, μολαταύτα, διαφορετικά, ειδάλλως, εξάλλου, αλλιώτικα, αλλιώς, ειδεμή, μάλιστα, έπειτα, ακόμα και αν, εκτός τούτου, από την άλλη πλευρά
  

• Εισαγωγή επεξήγησης: δηλαδή, με άλλα λόγια, ειδικά, ειδικότερα, συγκεκριμένα, αναλυτικά, αναλυτικότερα, ήτοι, σαφέστερα, για να γίνω πιο σαφής

• Παράδειγμα: παραδείγματος χάριν, λόγου χάριν, για παράδειγμα

• Όρο – Προϋπόθεση: αν, εκτός κι αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, υπό τον όρο ότι

• Απαρίθμηση επιχειρημάτων: πρώτο, δεύτερο, κατʼ άριας, τελικά

• Εισαγωγή νέων ιδεών: επίσης, ομοίως, τέλος, επιπλέον, επιπροσθέτως

• Πρόσθεση/ Συμπλήρωση μιας ιδέας ή γεγονότος: επίσης, ακόμη, επιπλέον, επιπρόσθετα, εξάλλου, παράλληλα, έπειτα, ταυτόχρονα, συμπληρωματικά, ομοίως, πρώτο, δεύτερο, τέλος

• Αιτιολόγηση: διότι, επειδή, γιατί, αφού, καθώς, εφόσον, έτσι, γιʼ αυτόν το λόγω

• Δήλωση Συμπεράσματος ή σχέσης Αιτίου- Αποτελέσματος: επομένως, λοιπόν, συνεπώς, άρα, τελικά, ώστε, καταλήγοντας, ολοκληρώνοντας, συμπερασματικά, κατά συνέπεια, συνάγεται το συμπέρασμα, επειδή, διότι, έτσι, γιʼ αυτόν το λόγω, εξαιτίας αυτού, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, σύμφωνα με τα παραπάνω

• Δήλωση χρονικής σχέσης ή τοπικής σειράς , διαδοχής: τώρα, πριν, έπειτα, πρώτα, αρχικά, προηγουμένως, τέλος, ύστερα, αργότερα, όταν, καθώς, ήδη, όποτε, μόλις, αμέσως, εν τω μεταξύ, ταυτόχρονα, συγχρόνως, διαρκώς, στη συνέχεια / εδώ, εκεί, επάνω, κάτω, μέσα, έξω, κοντά, μακριά, αριστερά, δεξιά

• Αναλογία/ Ομοιότητα: ομοίως, ανάλογα, σαν, όπως…. έτσι και

• Γενίκευση: γενικά, ευρύτερα, είναι καθολικό το αίτημα

• Έμφαση: ιδιαίτερα, προπάντων, αναντίρρητα, αναμφισβήτητα, το κυριότερο είναι…, είναι αξιοσημείωτο ότι…, θα ήθελα να τονίσω το εξής…, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας σε…

• Διάζευξη: ή, είτε- είτε, ούτε- ούτε

• Ταξινόμηση/ Διαίρεση: απʼ τη μια…. απʼ την άλλη…, αφενός- αφετέρου

• Τη Διάρθρωση του κειμένου: το άρθρο/ η μελέτη/ η εισήγηση/η ομιλία χωρίζεται σε Χ μέρη: το πρώτο κ.τ.λ.

::: Τα ΟΧΙ στην Έκθεση Ιδεών :::..

• Μακροπερίοδος λόγος ή τηλεγραφική (σύντομη) διατύπωση.
• Συχνή χρήση του πρέπει.
• Α' ή Β' ρηματικό πρόσωπο (με εξαίρεση το Αʼ πληθυντικό).
• Κατάχρηση γνωμικών και ρητών.
• Απαισιόδοξη στάση ή υποτίμηση του ανθρώπου.
• Δογματικός – υπερβολή.
• Εγωλογίες: π.χ. όπως ανέφερα προηγουμένως....
• Πομπώδεις εκφράσεις και ρητορισμοί: π.χ. ο άνθρωπος είναι το τελειότερο δημιούργημα στον κόσμο....
• Πολλά παραδείγματα από την ιστορία ή την καθημερινότητα.
• Συντομογραφίες και αριθμοί.
• Αοριστολογίες: π.χ. και άλλα....
• Ξένες λέξεις: π.χ. στρες = άγχος.
• Εκφράσεις της καθομιλουμένης που δεν αρμόζουν σε λόγιο ύφος (οι εκφράσεις αυτές δεν χρησιμοποιούνται ούτε σε εισαγωγικά): π.χ. τους βολεύει αυτή η κατάσταση.

::: Εκφράσεις αντικατάστασης του πρέπει :::..

1. Απαιτείται
   Αρμόζει
   Χρειάζεται
2. Είναι ανάγκη
   Αποτελεί αναγκαιότητα
   Κρίνεται επιβεβλημένο
   Είναι απαραίτητο
3. Πρέπον είναι
   Χρήσιμο θα ήταν
4. Χρέος όλων είναι
   Καθήκον αποτελεί
   Αποτελεί ευθύνη / υποχρέωση
5. Η μόνη διέξοδος που διαφαίνεται
   Τη μόνη λύση αποτελεί
   Επιβάλλεται η συνδρομή / συμβολή / συνεισφορά

::: Τα σημεία στίξης :::..

ΤΕΛΕΙΑ:
* Σημειώνεται στο τέλος μιας φράσης με ολοκληρωμένο νόημα και δείχνει το τέλος μίας περιόδου.



ΑΝΩ ΤΕΛΕΙΑ:
Είναι μια μικρή διακοπή στο λόγο. Γενικά με την άνω τελεία δηλώνεται στενή σχέση με τα προηγούμενα (σαν να παίρνει η άνω τελεία τη θέση του συνδέσμου που λείπει). Χρήση της:
* Στο τέλος ημιπεριόδου όταν η δεύτερη πρόταση διασαφηνίζει την πρώτη.
Π.χ. Η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι ανυπολόγιστη ʽ καταστροφή για την οποία ευθύνεται ο ίδιος ο άνθρωπος.

* Στο τέλος ημιπεριόδου όταν η δεύτερη πρόταση λειτουργεί αντιθετικά στην πρώτη.
Π.χ. Δεν πονώ ʽ υποφέρω.

* Όταν γίνεται απαρίθμηση / παράθεση στοιχείων.
Π.χ. Θέλησε να αλλάξει τον τρόπο εξέτασης ʽ να αλλάξει τον τρόπο αντιμετώπισης των μαθητών ʽ να δώσει νέα πνοή στην τάξη.



ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ:
* Χρησιμοποιείται στο τέλος μιας ερωτηματικής φράσης.

* Αν το ερωτηματικό είναι σε παρένθεση στο τέλος μιας λέξης ή φράσης, δηλώνει ειρωνεία ή αμφιβολία.
Π.χ. Πίστευε πως ήταν ο καλύτερος ποδοσφαιριστής (; )




ΘΑΥΜΑΣΤΙΚΟ:
* Σημειώνεται ύστερα από επιφωνήματα ή φράσεις που εκφράζουν θαυμασμό, χαρά, προσταγή, απορία, πόνο κ.τ.λ.
Π.χ. Πόσο φοβερή ήταν η κατάσταση!

* Αν το θαυμαστικό βρίσκεται σε παρένθεση στο τέλος μιας λέξης ή φράσης δηλώνει συνήθως αρνητική έκπληξη.
Π.χ. Παρά την αποκάλυψη της ενοχής του, αυτός επέμεινε ότι ήταν αθώος (!)



ΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΤΕΛΕΙΑ:
* Χρησιμοποιείται όταν έχουμε ευθύ λόγο, δηλαδή όταν έχουμε τα λεγόμενα ή τα γραφόμενα κάποιου.
Π.χ. Στην ερώτηση του δημοσιογράφου απάντησε: «Δεν γνωρίζω τίποτα γιʼ αυτό»

* Χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί επεξήγηση ή απαρίθμηση ή το αποτέλεσμα μιας προηγούμενης πρότασης.
Π.χ. Ο ρόλος του πολιτικού είναι ένας: να εργάζεται για το καλό του κράτους.




ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ:
* Χρησιμοποιείται για επεξηγήσεις, παραπομπές και γενικά συμπληρώσεις.
Π.χ. Η διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου (Ο.Η.Ε., 1948) αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια ιστορία.




ΑΠΟΣΙΩΠΗΤΙΚΑ:
* Χρησιμοποιούνται όταν θέλουμε να δείξουμε ότι μια φράση έμεινε ατέλειωτη.
Π.χ. Πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, γιατί αλλιώς…

* Όταν θέλουμε να δείξουμε αστεϊσμό ή κάτι το αντιφατικό και γιʼ αυτό παράδοξο.
Π.χ. Η καλύτερη άμυνα είναι η… επίθεση.

* Όταν υποδηλώνεται συγκίνηση.
Π.χ. Οι συνέπειες του πολέμου είναι απερίγραπτες…




ΠΑΥΛΑ:
* Παίρνει τη θέση της άνω τελείας, της διπλής τελείας ή και της παρένθεσης (στην τελευταία περίπτωση σημειώνουμε δύο παύλες).
Π.χ. Ο άνθρωπος δεν έχει συνειδητοποιήσει τα λάθη του – κι αυτό είναι πράγματι τραγικό.
Π.χ. Η διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου – Ο.Η.Ε., 1948 – αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια ιστορία.



ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ:
* Χρησιμοποιούνται για να κλείσουμε σε αυτά τα λόγια ενός άλλου, όταν τα αναφέρουμε όπως ακριβώς τα είπε.
Π.χ. Στην ερώτηση του δημοσιογράφου απάντησε: «Δε γνωρίζω τίποτα γιʼ αυτό»

* Όταν γράφουμε μια λέξη που ανήκει στη λεγόμενη αργκό ή τη χρησιμοποιούμε μεταφορικά.
Π.χ. Ψηφίστηκε τροπολογία που εισάγει στο δημόσιο τους «κολλητούς» των βουλευτών.

* Όταν γράφουμε μια ξένη λέξη που δεν έχει αφομοιωθεί από το δικό μας κλιτικό σύστημα και δεν είναι πολύ γνωστή.
Π.χ. Η συμπεριφορά του τον κατατάσσει στα «λούμπεν» στοιχεία της κοινωνίας.

* Όταν γράφουμε μια λέξη ή φράση ειρωνικά.
Π.χ. Οι «πολιτισμένοι» λαοί βομβαρδίζουν τον άμαχο πληθυσμό.

* Όταν γράφουμε αρχαίους ή λόγιους τύπους που δεν έχουν ενσωματωθεί στη νεοελληνική.
Π.χ. Στην είσοδο του Δελφικού Μαντείου υπήρχε η προτροπή: «Γνώθι σʼ αυτόν».

* Όταν γράφουμε όρους, τίτλους, ονομασίες εφημερίδων, βιβλίων…
Π.χ. Το νέο βιβλίο τιτλοφορείται: «Στο Χατζηφράγκου».




ΑΓΚΥΛΗ:
* Χρησιμοποιείται σπάνια. Όταν περικλείει αποσιωπητικά δηλώνεται ότι παραλείπονται στοιχεία από παράθεμα.



ΚΟΜΜΑ:
Χωρίζονται με κόμμα:
* Οι όμοιοι όροι μιας πρότασης, όταν παρατάσσονται ασύνδετα.
Π.χ Η αφθονία, οι ανέσεις, η πολυτέλεια έχουν μαλθακοποιήσει τον άνθρωπο.

* Η παράθεση και η επεξήγηση.
Π.χ. Οι υπεύθυνοι για τη ζητήματα του τόπου, οι πολιτικοί, ολιγωρούν ανεπίτρεπτα.

* Η κλητική προσφώνηση
Π.χ. Κυρίες και Κύριοι, βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση.......

* Οι επιρρηματικές εκφράσεις, τα επιρρήματα, τα μόρια (βεβαιωτικά - αρνητικά) στην αρχή της περιόδου, όταν συνδέουν με τα προηγούμενα.
Π.χ. Βέβαια, μερικές φορές είναι αναπόφευκτη η σύγκρουση μεταξύ γονέων και παιδιών.

* Η μετοχική φράση που είναι επεξηγηματική ή μεγάλη.
Π.χ. Επιδιώκοντας πάντοτε την προσωπική ευδοκίμηση αλλά και την κοινωνική ευημερία, οι πνευματικοί άνθρωποι ανταποκρίνονται στο ρόλο τους με ευσυνειδησία.

* Οι επιρρηματικές - εμπρόθετες προτάσεις όταν είναι μεγάλες.
Π.χ. Η ανθρωπότητα, έπειτα από αιώνες σκοταδισμού και περιόδους αμάθειας και προκαταλήψεων αναγεννήθηκε πνευματικά και οδηγήθηκε σε εποχές πολιτισμικής ακμής.

* Οι ασύνδετες, κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις.
Π.χ. Ήρθε, είδε, έφυγε.

* Οι αντιθετικές προτάσεις.
Π.χ. Ο άνθρωπος εύκολα κρίνει και κατακρίνει τους άλλους, αλλά πολύ δύσκολα προβαίνει σε αυτοκριτική.

* Οι παρενθετικές προτάσεις.
Π.χ. Η ανθρωπιά, είπε ο ομιλητής, έχει χαθεί στις μέρες μας.

* Οι εξής δευτερεύουσες: αιτιολογικές, χρονικές, τελικές, υποθετικές, εναντιωματικές, συμπερασματικές.
Π.χ. Πέτυχες, διότι προσπάθησες υπερβολικά.
Π.χ. Όταν κανείς θέλει κάτι, μπορεί και να το πετύχει.
Π.χ. Πρέπει να κοπιάζει κανείς, για να πετυχαίνει τους στόχους του.
Π.χ. Θα τα καταφέρεις, αν καταλάβεις το μέγιστο των δυνατοτήτων σου.
Π.χ. Αν και προσπάθησε, δεν κατάφερε να πετύχει το στόχο του.
Π.χ. Πρέπει να προσπαθήσεις πολύ, ώστε να έχεις ένα καλό αποτέλεσμα.

* Οι παραθετικές αναφορικές προτάσεις (που δεν αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα της πρότασης).
Π.χ. Η αστυφιλία, που εξακολουθεί βέβαια να συντελείται, ζημίωσε και ζημιώνει την εθνική μας οικονομία.

* Οι ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις χωρίζονται με κόμμα από την κύρια, όταν είναι επεξήγηση.
Π.χ. Αυτό τονίζω ακριβώς, ότι πρέπει να αποφύγουμε άλλα λάθη.


Βάζουμε κόμμα πριν από τον σύνδεσμο και όταν:
~ μεσολαβεί κάποια παρενθετική κύρια ή δευτερεύουσα πρόταση
Π.χ. Η διαφήμιση παραποιεί την αλήθεια, είπε ο ομιλητής, και δημιουργεί ψευδαισθήσεις.

~ μεσολαβεί παράθεση ή επεξήγηση
Π.χ. Ο ομιλητής, γνωστός από τα βιβλία του, και ο βοηθός του κατέβηκαν από την εξέδρα.

~ αλλάζει το υποκείμενο
Π.χ. Η καταστροφή του περιβάλλοντος αποτελεί τεράστιο πρόβλημα, και οι υπεύθυνοι οφείλουν να μεριμνήσουν γι αυτό.

~ υπάρχει κίνδυνος να παρεξηγήσουμε το νόημα της φράσης
Π.χ. Καταπληκτικό έργο, με ταλαντούχους ηθοποιούς, νέους και αποτελεσματικούς πειραματισμούς. (με το κόμμα πριν από το και καταλαβαίνουμε ότι η λέξη νέους είναι προσδιορισμός στη λέξη ηθοποιούς και όχι στη λέξη πειραματισμούς).


Δεν χρησιμοποιούμε κόμμα:
~ Στη συμπλεκτική και διαχωριστική σύνδεση (και, μήτε, ούτε, είτε, ή).
Π.χ. Ούτε εμφανίστηκε ούτε ειδοποίησε ότι δε θα έρθει.

~ Πριν το συγκριτικό σύνδεσμο παρά
Π.χ. Είναι προτιμότερο να καταπονείται κανείς και να πετυχαίνει παρά το αντίθετο.

~ Πριν τις ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.
Π.χ. Ανακοίνωσε ότι δε θα συμμετάσχει στη διοργάνωση.
Π.χ. Δε θέλω να αλλάξω τις αποφάσεις μου.
Π.χ. Φοβάμαι μήπως δεν τα καταφέρω.
Π.χ. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω.

~ Στις μετοχικές φράσεις, όταν αυτές είναι σύντομες.
Π.χ. Γελώντας από ευτυχία μπήκαν στο σπίτι.

~ Στις αναφορικές προσδιοριστικές προτάσεις (που είναι απαραίτητο συμπλήρωμα του λόγου).
Π.χ. Να ανακρίνετε όποιον θεωρείτε υπεύθυνο.

::: Γενικά :::..
Η περίληψη είναι ένας τρόπος συνοπτικής απόδοσης ενός κειμένου. Με αυτήν επιδιώκεται:

• Η κατανόηση του κειμένου.
• Η πληροφόρηση των άλλων με λιτό και σαφή τρόπο για το περιεχόμενο του κειμένου.
• Η διάκριση του αναγκαίου από το περιττό τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη γλώσσα του κειμένου.
• Η δόμηση ενός νέου κειμένου με συνοχή και συνεκτικότητα.

Αξιολόγηση της περίληψης (σύνολο μονάδων: 25)
Για να αξιολογηθεί ένα κείμενο περίληψης, συνεξετάζεται:

1. το περιεχόμενο της περίληψης (12 μονάδες)
2. τη γλώσσα και το ύφος (8 μονάδες)
3. τη δομή (5 μονάδες)

::: Το περιεχόμενο της περίληψης :::..
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

• Η σύλληψη του νοηματικού κέντρου του κειμένου.
• Η επιλογή των σημαντικών ιδεών-πληροφοριών του κειμένου.
• Η πληρότητα κατανόησης του κειμένου.

Αδυναμίες στο περιεχόμενο θεωρούνται:

• Αδυναμία κατανόησης ή απόκλιση από το νοηματικό κέντρο του κειμένου.
• Επιλογή δευτερευουσών ιδεών-πληροφοριών σε βάρος των κύριων-σημαντικών.
• Η ατελής (μερική) κατανόηση του κειμένου.

::: Η γλώσσα και το ύφος της περίληψης (έκφραση) :::..
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

• Η χρήση του κατάλληλου ύφους για τη συγκεκριμένη μορφή κειμένου (πληροφοριακό ύφος).
• Η ικανότητα πύκνωσης του κειμένου μέσα από διάφορες τεχνικές (γενίκευση, αναδιατύπωση κτλ.).
• Η ορθή χρήση της γλώσσας στο επίπεδο της ορθογραφίας, της στίξης, της σύνταξης και του λεξιλογίου.

Αδυναμίες στη γλώσσα και το ύφος θεωρούνται:

• Η αξιολόγηση με την άσκηση άμεσης ή έμμεσης κριτικής-σχολιασμού στις ιδέες-πληροφορίες του κειμένου.
• Η αυτούσια-στείρα μεταφορά λέξεων και φράσεων του αρχικού κειμένου στη περίληψη.
• Οι αποκλίσεις από τους κανόνες της Νεοελληνικής Γραμματικής και του Συντακτικού της νέας ελληνικής στην ορθογραφία, στη στίξη, στη σύνταξη και το λεξιλόγιο (επαναλήψεις, ασάφειες, έλλειψη ακριβολογίας κτλ.).

::: Η δομή του περιληπτικού κειμένου :::..
Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

• Η ικανότητα παρακολούθησης ή αναδιοργάνωσης της δομής του αρχικού κειμένου και η παρουσίαση με λογική ακολουθία των βασικών ιδεών.
• Η σύνταξη ενός κειμένου με ομαλή ροή και συνοχή.
• Η επιτυχής χρήση των διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων.

Αδυναμίες στη δομή θεωρούνται:

• Η τυποποιημένη μεταφορά της πορείας του αρχικού κειμένου που οδηγεί σε μακροσκελή περίληψη.
• Η άτακτη παράθεση των ιδεών-πληροφοριών του κειμένου.
• Η έλλειψη συνοχής και αλληλουχίας μεταξύ των μερών-προτάσεων της περίληψης.

::: Γενική Θεώρηση :::..
Η προσπάθεια για αξιολόγηση της περίληψης με την αναλυτική μέθοδο και την πρόσθεση των επιμέρους βαθμών δεν είναι αρκετή. Χρειάζεται μια συνολική θεώρηση του γραπτού πριν την τελική βαθμολογία. Άλλωστε περιεχόμενο, μορφή (έκφραση) και δομή ουσιαστικά δεν διαχωρίζονται. Στη συνολική θεώρηση της περίληψης θα συνεκτιμηθούν για την τελική βαθμολογία όλα τα κριτήρια από την πρωτοτυπία στη συγκρότηση και το ύφος έως την εικόνα του γραπτού (καθαρογραμμένο κείμενο, ευανάγνωστη γραφή).

Διευκρινίσεις

1. Η περίληψη έχει πληροφοριακό χαρακτήρα, οπότε η εισαγωγή της είναι προτιμότερο να ξεκινά με αναφορά στο συγγραφέα ή στο κείμενο. Μια εισαγωγή κατευθείαν από τις ιδέες - πληροφορίες του κειμένου είναι και αυτή αποδεκτή με τη λογική ότι ο γράφων ταυτίζεται με το συγγραφέα του κειμένου, ο οποίος επιχειρεί να πυκνώσει το κείμενό του.
2. Η περίληψη μπορεί να υποκαταστήσει το αρχικό κείμενο σε περιπτώσεις που θέλουμε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να πάρουμε μια ιδέα για το περιεχόμενο του κειμένου.
3. Είναι προσωπική δημιουργία αλλά σε καμία περίπτωση δεν προδίδει το πνεύμα του συγγραφέα.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------



::: Διαδικασία για την απόδοση περίληψης :::..
1. Επισημαίνουμε το θεματικό κέντρο του κειμένου.
2. Διακρίνουμε τα ουσιώδη στοιχεία του κειμένου από τα επουσιώδη
3. Δίνουμε συνοπτικά το περιεχόμενο κάθε παραγράφου ή νοηματική ενότητα ή κεφαλαίου (ανάλογα με την έκταση του κειμένου ή της περίληψης που επιθυμούμε).
4. Χρησιμοποιούμε προσωπική έκφραση:
Δεν αρκεί κάποιος να επαναλαμβάνει κάθε φράση αφαιρώντας όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις και βρίσκοντας συνώνυμα των λέξεων, γιατί τότε πρόκειται για μηχανική εργασία σύντμησης του κειμένου και όχι για μια εργασία βαθύτερης κατανόησής του.

5. Σεβόμαστε το νόημα του κειμένου: αποδίδουμε στην περίληψη το περιεχόμενο του κειμένου, χωρίς να σχολιάζουμε ή να κρίνουμε τα αναφερόμενα σε αυτό, έστω κι αν διαφωνούμε με αυτά.

6. Εφαρμόζουμε τις τεχνικές σύμπτυξης

• Αντικαθιστούμε μια απαρίθμηση με ένα περιεκτικό όρο:
  ο τύπος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το διαδίκτυο = τα μέσα ενημέρωσης (-5 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια περίφραση με μία λέξη:
  οι απαίδευτοι κυρίως είναι αυτοί που έχουν προκαταλήψεις = οι απαίδευτοι κυρίως είναι προκατειλημμένοι (-3 λέξεις).
• Καταργούμε την έμφαση (αν βέβαια αυτή η αλλαγή μας επιτρέπει να μείνουμε πιστοί στο κείμενο):
  Η εκπαίδευση είναι εκείνη η οποία παραμελείται ιδιαίτερα και ανεπίτρεπτα από το κράτος = Η εκπαίδευση παραμελείται ανεπίτρεπτα από το κράτος (-6 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια σχέση αιτίου - αποτελέσματος ανάμεσα σε δύο προτάσεις με άνω τελεία:
  Ο ρόλος της οικογένειας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού έχει περιοριστεί σημαντικά γιατί παράγοντες όπως το σχολείο ή η τηλεόραση επεμβαίνουν καθοριστικά στον τομέα = Ο ρόλος της οικογένειας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού έχει περιοριστεί σημαντικά το σχολείο και η τηλεόραση επεμβαίνουν καθοριστικά σε αυτόν τον τομέα (- 3 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε ένα προθετικό σύνολο με ένα επίρρημα:
  συμπεριφέρθηκε με πολύ μεγάλη σκληρότητα και απανθρωπιά = συμπεριφέρθηκε πολύ σκληρά και απάνθρωπα (-2 λέξεις).
• Καταργούμε τις συμπληρωματικές προτάσεις. Μπορούμε να χρησιμοποιούμε ένα επίρρημα, ένα απαρέμφατο, ένα ουσιαστικό, μια παράθεση:
  είναι φανερό πως το πρόβλημα έχει οξυνθεί και η κατάσταση επιβάλλει την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών = η όξυνση του προβλήματος επιβάλλει την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών (-6 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε την παθητική σύνταξη με την ενεργητική:
  σημαντικές αποφάσεις ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό = ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε σημαντικές αποφάσεις (-1 λέξη).
• Αντικαθιστούμε ένα αρνητικό ρήμα με το αντίστοιχο καταφατικό:
  δε δέχτηκε να συμβιβαστεί με την υπάρχουσα κατάσταση = αρνήθηκε να συμβιβαστεί με την υπάρχουσα κατάσταση (-1 λέξη).
• Αντικαθιστούμε μια αναφορική πρόταση με ένα επίθετο:
  πρέπει να στιγματίζεται ο πολιτικός εκείνος που ενώ δίνει υποσχέσεις δεν τις εκπληρώνει = πρέπει να στιγματίζεται ο δημαγωγός πολιτικός (-7 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια δευτερεύουσα πρόταση (χρονική, αιτιολογική, υποθετική κ.α) με ένα επίθετο ή μια μετοχή στην αρχή της πρότασης ή με ένα προθετικό σύνολο:
  επειδή οι κυβερνήσεις αδιαφόρησαν για το ζήτημα, αυτό διαιωνίστηκε = εξαιτίας της αδιαφορίας των κυβερνήσεων το ζήτημα διαιωνίστηκε (-1 λέξη).
• Αποφεύγουμε τον πλάγιο λόγο και πολύ περισσότερο τη χρήση παρελθοντικού χρόνου.
  Δεν γράφουμε π.χ. Ο αρθρογράφος υποστήριξε ότι... ΑΛΛΑ η αλόγιστη επέμβαση στη φύση, υποστηρίζει ο αρθρογράφος, εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για την ανθρωπότητα (-1 λέξη).
• Αποφεύγουμε τις ερωτήσεις, ευθείες και πλάγιες και τις αποδίδουμε με προτάσεις κρίσεως, διότι έτσι ο λόγος γίνεται συντομότερος:
  υπάρχει πλέον κανείς σήμερα που να πιστεύει ότι η βία και η ανομία πρέπει να αντιμετωπίζονται από το κράτος με βία; = η βία και η ανομία δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται από το κράτος με βία (-7 λέξεις).

7. Παραλείπουμε τα παραδείγματα, τις συγκρίσεις και τις αναλογίες. Αν είναι όμως απολύτως αναγκαίο να συμπεριλάβουμε κάποια, αυτό θα γίνει με τρόπο ιδιαίτερα περιεκτικό.

8. Αποφεύγουμε να κάνουμε περίληψη της κάθε παραγράφου, διότι θα δημιουργηθούν πολλές παράγραφοι. Αντίθετα, δύο ή περισσότερες παραγράφους που συνδέονται νοηματικά τις συμπτύσουμε σε μία.

9. Ελέγχουμε την έκταση της περίληψης: λέξη θεωρείται κάθε σύνολο από γράμματα χωρισμένο από τα προηγούμενα ή τα επόμενα με ένα κενό ή ένα σημείο στίξης.
Το κατά συνέπεια μετράει για δύο λέξεις, ενώ το συνεπώς για μία.
Στην ανακοίνωση του θέματος αναφέρεται ο αριθμός των λέξεων που επιτρέπονται με ένα ποσοστό 10% πάνω ή κάτω.
Όταν ζητείται περίληψη, γενικά, εννοούμε συνήθως σύμπτυξη του κειμένου στο 1/3. Δεν προσπαθούμε να μειώσουμε στο 1/3 κάθε πρόταση ή ένα σύνολο από προτάσεις. Αντίθετα, όταν έχουμε φτάσει στη μέση της εργασίας, ελέγχουμε εάν έχουμε σεβαστεί τον επιτρεπόμενο αριθμό λέξεων ' εάν όχι, τότε κάνουμε τις αναγκαίες διορθώσεις, προτού συνεχίσουμε.
Εάν πάλι η περίληψη είναι πολύ σύντομη ίσως έχουμε ξεχάσει ορισμένα σημαντικά στοιχεία του κειμένου. Εάν, τέλος, η περίληψη είναι υπερβολικά εκτενής, αυτό ίσως οφείλεται στο ότι περιέχει λεπτομέρειες, άχρηστα παραδείγματα. Καθώς συγκρίνουμε το πρότυπο με τη σύντμηση, καταργούμε τα στοιχεία εκείνα της περίληψης που δεν αναφέρονται στα ουσιώδη σημεία του πρωτοτύπου. Τέλος, αν ο μετασχηματισμός είναι ''φλύαρος'' βελτιώνουμε την τεχνική της προσαρμογής.

10. Ολοκληρώνουμε την περίληψη μέσα σε λογικό χρονικό διάστημα (μέχρι 45 λεπτά στις 3 ώρες), ώστε να αφιερώσουμε τον ανάλογο χρόνο και για τις υπόλοιπες ασκήσεις ή εργασίες.






Δόκιμες - στερεότυπες ενάρξεις περιληπτικού κειμένου

• Στο κείμενο υποστηρίζεται........
• Στο δοκιμιακό αυτό κείμενο ο συγγραφέας πραγματεύεται......
• Ο συγγραφέας, αναφερόμενος στο ρόλο που διαδραματίζει το ....... αναγνωρίζει.......
• Το άρθρο αυτό θίγει το πολυσυζητημένο θέμα........
• Σύμφωνα με το κείμενο.........
• Ο συγγραφέας εκφράζει την πρόθεσή του ..........
• Ο συγγραφέας επιχειρεί να ανασκευάσει τα επιχειρήματα....
• Ο συγγραφέας υπερασπίζεται την άποψη........
• Ο συγγραφέας αναφέρεται στο επίμαχο ζήτημα.....
• Ο συγγραφέας διατυπώνει τις απόψεις του.........
• Ο συγγραφέας προσεγγίζει και διερευνά το ...........
• Κατά το συγγραφέα η πρωτοφανής..........