[2011] Παραίτηση βαθμολογητή Πανελλαδικών

Μια διαφορετική άποψη για τις απαντήσεις στα θέματα της Βιολογίας

Γενικής Παιδείας στις Πανελλήνιες Εξετάσεις Μαΐου 2011



Όσον αφορά το ζήτημα Δ3, σχετικά με την εξήγηση του είδους της

ανοσοβιολογικής απόκρισης μετά την είσοδο κάποιου είδους αντιγόνου σε

έναν άνθρωπο, προκρίνονται ως σωστές απαντήσεις οι εξής: 1) η είσοδος

αντιγόνου γίνεται με εμβόλιο, γιατί δεν πολλαπλασιάζονται οι

μικροοργανισμοί και το άτομο δεν ασθενεί και 2) πρόκειται για

πρωτογενή ανοσοβιολογική απόκριση, γιατί η παραγωγή αντισωμάτων

αρχίζει μερικές ημέρες μετά τη μόλυνση.



Από την καμπύλη της συγκέντρωσης των αντιγόνων προκύπτει ότι δεν

πολλαπλασιάζονται οι μικροοργανισμοί, γεγονός που μπορεί να οφείλεται

είτε σε εμβόλιο που περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς

ή τμήματά τους (τεχνητή ενεργητική ανοσία) είτε σε είσοδο άλλων

αντιγόνων πέραν του εμβολίου, που όμως δεν πολλαπλασιάζονται και δεν

προκαλούν ασθένεια (φυσική ενεργητική ανοσία). Συμβαίνει δηλαδή

μόλυνση, αλλά δεν παρατηρείται λοίμωξη, καθώς οι μικροοργανισμοί

βρίσκονται σε στάδιο επώασης και ο αριθμός τους παραμένει σταθερός.

Ορθώς γίνεται δεκτή, λοιπόν και η απάντηση που δεν σχετίζεται

αναγκαστικά με την είσοδο του αντιγόνου αποκλειστικά μέσω εμβολίου.



Όσον αφορά το γεγονός πως μετά την είσοδο του αντιγόνου δεν

παρουσιάζονται συμπτώματα ασθένειας, αυτό μπορεί να οφείλεται είτε

στην είσοδο των αντιγόνων μέσω εμβολίου είτε σε δευτερογενή

ανοσοβιολογική απόκριση. Στην πρώτη περίπτωση θα προκληθεί πρωτογενής

ανοσοβιολογική απόκριση, δηλαδή ο οργανισμός του ανθρώπου έρχεται μέσω

εμβολίου για πρώτη φορά σε επαφή με το συγκεκριμένο αντιγόνο και

καθυστερεί να παράγει αντισώματα, κάτι που διαπιστώνει κανείς από το

διάγραμμα.



Δεν μπορεί να αποκλείσει, όμως, κανείς κατηγορηματικά την περίπτωση

της δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης, της περίπτωσης εκείνης

δηλαδή κατά την οποία ο οργανισμός δεν εμφανίζει συμπτώματα, γιατί

έρχεται σε επαφή με το συγκεκριμένο αντιγόνο για δεύτερη φορά. Τότε,

δεν θα μιλούσαμε, βέβαια, για εμβολιασμό, αλλά η είσοδος των αντιγόνων

που θα προκαλούσε δευτερογενή απόκριση θα οφείλονταν σε εξασθενημένους

μικροοργανισμούς, οι οποίοι όμως δεν θα πολλαπλασιάζονταν, όπως

προκύπτει από την καμπύλη α του διαγράμματος. Η δευτερογενής

ανοσοβιολογική απόκριση θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από το γεγονός

πως δεν εμφανίζονται συμπτώματα της ασθένειας, κάτι που δε συμβαίνει

πάντα με τη χορήγηση εμβολίου. Το εμβόλιο ΣΥΝΗΘΩΣ δεν προκαλεί

συμπτώματα, χωρίς να είναι κανόνας πως έτσι συμβαίνει ΠΑΝΤΑ! [Όλοι μας

έχουμε στο μυαλό μας την περίπτωση εμβολίων με παρενέργειες π.χ.

εμφάνιση πυρετού, για να μην αναφέρω την πρόσφατη περίπτωση με τα

προβλήματα που δημιουργήθηκαν με τον εμβολιασμό για τον Η1Ν1.] Άρα, δε

συνεπάγεται πως η μη εμφάνιση συμπτωμάτων εξηγείται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ μέσω

εμβολίου, οπότε και μέσω πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης.



Αφήνει, δηλαδή, η εκφώνηση το περιθώριο στους μαθητές να εξετάσουν

και την περίπτωση της δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης. Εδώ,

όμως, υπάρχει ένα ζητούμενο ως προς την αιτιολόγηση, γιατί από το

διάγραμμα διαπιστώνει κανείς πως η απόκριση του οργανισμού είναι κάπως

καθυστερημένη και όχι «άμεση», όπως ορίζει το σχολικό βιβλίο, χωρίς

ωστόσο να προσδιορίζει χρονικά τον όρο «άμεση». Ωστόσο, από όσα

γνωρίζω, τα περισσότερα επιστημονικά συγγράμματα ή μελέτες, καθορίζουν

τη δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση μετά από σύγκριση με την

πρωτογενή στο ίδιο διάγραμμα (με τους ίδιους άξονες δηλαδή). Έτσι,

σχεδιάζοντας μόνο την καμπύλη β για τη συγκέντρωση των αντισωμάτων,

χωρίς να έχει ο μαθητής τη δυνατότητα να τη συγκρίνει με άλλη καμπύλη

αντισωμάτων στο ίδιο διάγραμμα, δεν μπορεί να αποφανθεί με ασφάλεια a

priori για το είδος της ανοσοβιολογικής απόκρισης. Αυτό συμβαίνει,

γιατί η δευτερογενής διαφέρει από την πρωτογενή ως προς το χρόνο

καθυστέρησης (lag time), την κλίση της καμπύλης, την κορυφή της

καμπύλης, το είδος των αντισωμάτων που παράγονται (IgG στη δευτερογενή

έναντι IgM στην πρωτογενή) κοκ. Όλα τα προηγούμενα δεν μπορούν να

διαπιστωθούν, όταν δεν τίθενται προς σύγκριση δύο καμπύλες αντισωμάτων

στο ίδιο διάγραμμα.



Επιπλέον, η απόκριση του οργανισμού δεν είναι ίδια για όλα τα

αντιγόνα και εξαρτάται από την κατάσταση του οργανισμού π.χ. κόπωση,

επιβάρυνση λόγω ασθένειας κλπ, με αποτέλεσμα για κάποια αντιγόνα η

πρωτογενής να εμφανίζεται μετά από δύο ημέρες, ενώ για άλλα μετά ακόμα

κι από δύο εβδομάδες. Όσο καθυστερεί χρονικά η πρωτογενής απόκριση για

κάθε αντιγόνο, αυτό συνεπάγεται πως και η δευτερογενής για το ίδιο

αντιγόνο θα εμφανίσει μια χρονική καθυστέρηση. Σε κάθε περίπτωση,

όμως, η δευτερογενής απόκριση θα είναι πιο σύντομη και πιο

αποτελεσματική από την πρωτογενή για το συγκεκριμένο αντιγόνο. Δεν

αποκλείεται δηλαδή για το συγκεκριμένο αντιγόνο που δίνεται στο

ερώτημα Δ3, να έχουμε δευτερογενή απόκριση, καθώς δεν εμφανίζονται

συμπτώματα της ασθένειας, όπως σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις

δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης.



Καταλήγοντας, θεωρώ πως στο συγκεκριμένο ερώτημα όλες οι επιστημονικά

τεκμηριωμένες απόψεις θα πρέπει να γίνονται αποδεκτές, κάτι που

τονίζεται κάθε φορά στις οδηγίες σε όλα μαθήματα των Πανελληνίων

Εξετάσεων. Γνωρίζω πως και άλλοι συνάδελφοι δε θεωρούν παράλογους τους

παραπάνω ισχυρισμούς σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις και αναμένεται να

εξετάσουν με επιείκεια και ανοιχτό μυαλό παρόμοια ζητήματα. Επειδή

όμως δεν υπάρχει ενιαία αντιμετώπιση του συγκεκριμένου ζητήματος από

όλα τα βαθμολογικά κέντρα, μιας και η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων δεν

έχει δώσει σχετική οδηγία, προβληματίζομαι για την αντιμετώπιση που θα

τύχουν οι μαθητές μου που έχουν απαντήσει διαφορετικά το παραπάνω

ζήτημα. Οφείλω, λοιπόν, ως δάσκαλός τους να απολογηθώ σε αυτούς που

ολόκληρη τη χρονιά τούς προέτρεπα να αντιμετωπίζουν κριτικά τα θέματα

και να μην παπαγαλίζουν χωρίς να κατανοούν πλήρως αυτά που διαβάζουν.



Ως βαθμολογητής έχω πρόβλημα συνειδησιακό να μη δεχθώ ως σωστή την

απάντηση των μαθητών που στηρίζεται σε δευτερογενή ανοσοβιολογική

απόκριση, όταν αυτή η περίπτωση δεν μπορεί επιστημονικά να αποκλειστεί

με βεβαιότητα ως λανθασμένη, τουλάχιστον σύμφωνα με τις δικές μου

γνώσεις και εμπειρίες. Ως βαθμολογητής έχω πρόβλημα συνειδησιακό να μη

δεχθώ ως σωστή την απάντηση των μαθητών που στηρίζεται σε δευτερογενή

ανοσοβιολογική απόκριση, όταν πέρυσι η ίδια επιτροπή μάς έδωσε οδηγίες

στο τέταρτο ζήτημα να γίνουν αποδεκτές οι απόψεις των μαθητών για την

εξέλιξη που στηρίζονταν στη θεωρία του Λαμάρκ!!! για την οποία το ίδιο

το σχολικό αναφέρει τα εξής: «Πολυάριθμα πειράματα έχουν αποτύχει να

αποδείξουν μέχρι σήμερα την κληρονόμηση των επίκτητων χαρακτηριστικών

(θεωρία Λαμάρκ). Η εξήγηση επομένως της εξέλιξης των ειδών με την

κληρονόμηση των επίκτητων χαρακτηριστικών δεν είναι αποδεκτή»(σελ.124

σχολικού βιβλίου Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ’ Λυκείου).



Τα θέματα των Πανελληνίων Εξετάσεων σε όλα τα μαθήματα θα πρέπει να

είναι διατυπωμένα με τέτοιο τρόπο που να μην αφήνουν τους μαθητές να

σκεφτούν διαφορετικά, να τους καθοδηγούν στη σωστή απάντηση, αν τη

γνωρίζουν, με κλιμακωτές ερωτήσεις και σε καμιά περίπτωση να μην

προκαλούν σύγχυση και αναστάτωση σε μαθητές, γονείς και βαθμολογητές.



Για όλα τα παραπάνω, λοιπόν, και περισσότερο από όλα για λόγους

συνείδησης, εκφράζω τη βαθιά μου λύπη και αρνούμαι να συμμετάσχω ως

βαθμολογητής στη διόρθωση γραπτών Πανελληνίων Εξετάσεων 2011 στο

μάθημα της Βιολογίας Γενικής Παιδείας Γ΄ Λυκείου.





Υ.Γ. Σε ευρύτατα διαδεδομένο σχολικό βοήθημα, γνωστού εκδοτικού οίκου

που δραστηριοποιείται σε μαθητικά βοηθήματα, υπήρχε λυμένο παρόμοιο

πρόβλημα και η απάντηση που προτεινόταν αφορούσε και τα δύο είδη

ανοσοβιολογικής απόκρισης, και μάλιστα προκρινόταν ως πρώτη απάντηση η

λύση της δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης! Αυτό το είχαν υπόψη

τους αρκετοί μαθητές και συνάδελφοι, και ενδεχομένως να συνέτεινε στη

διαφορετική αντιμετώπιση του συγκεκριμένου θέματος από πολλούς

μαθητές.



Με τιμή,



Δημόπουλος Νικόλαος, Δρ. Βιολογίας

2ο ΓΕΛ Αμαλιάδας / ΓΕΛ Κρεστένων