Αρχαιοελληνικές, λατινικές και λόγιες παροιμιακές και γνωμικές εκφράσεις

SparklingGrey

Διάσημο μέλος

Ο SparklingGrey αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 3,244 μηνύματα.
ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

Εξ απαλών ονύχων = από τη βρεφική ηλικία ή την πρώιμη ηλικία· η έκφραση χρησιμοποιείται για να δηλωθεί κάποια εκ γενετής ή πρώιμη, θετική ή αρνητική, ιδιότητα ενός προσώπου. Γράφουμε και λέμε:
υπήρξε πλούσιος εξ απαλών ονύχων· η δεσποινίς Καίτη είχε την τύχη να μάθει γαλλικά και πιάνο εξ απαλών ονύχων.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η έκφραση δεν έχει καμία σημασιολογική σχέση με τη λόγια επίσης φράση αβρόχοις ποσί, η οποία σημαίνει δίχως να διακινδυνεύσει κάποιος καθόλου. Γράφουμε και λέμε:

πέρασε την εποχή της δικτατορίας αβρόχοις ποσί.

Εξ όνυχος τον λέοντα = από το νύχι καταλαβαίνει κάποιος το λιοντάρι. Ή έκφραση χρησιμοποιείται για τη διάγνωση του συνόλου από μία χαρακτηριστική λεπτομέρεια. Γράφουμε και λέμε:

κάποτε και μόνον ο τόνος της φωνής προδίδει τον χαρακτήρα του ανθρώπου - εξ όνυχος τον λέοντα.

Κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση (-σιν) = η έκφραση προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη, (αναφέρεται στην πανομοιότυπη δημιουργία του ανθρώπου από τον Θεό), και κακοποιείται συνήθως ποικιλοτρόπως:

ή εναλλάσσεται η ψίλωση και η δάσυνση των δύο ουσιαστικών (καθ' εικόνα και κατ' ομοίωση)· ή προστίθεται -ν- στην τριτόκλιτη αιτιατική εικόνα.

Μέτρον άριστον: το παν, που συνήθως προτάσσεται, περιττεύει και πάντως δεν ανήκει στην πρωτότυπη γνωμική πρόταση.

Παραπέμπω στις ελληνικές καλλένδες [sic]: αυτή είναι η σωστή διατύπωση της παροιμιακής έκφρασης, η οποία σημαίνει: αναβάλλω μια απόφαση σε αόριστο και ανύπαρκτο χρόνο (ελληνικές καλλένδες [sic] δεν υπάρχουν· υπάρχουν μόνον ρωμαϊκές καλλένδες [sic]).

ΛΑΤΙΝΙΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

hic et nunc: η λατινική έκφραση σημαίνει εδώ και τώρα· χρησιμοποιείται ή για να δηλώσει την επιτακτική ανάγκη ενός μέτρου στον συγκεκριμένο χώρο και στον παρόντα χρόνο, ή για να υπογραμμίσει τα διακριτικά χαρακτηριστικά της λυρικής ποίησης έναντι της επικής. Λέμε και γράφουμε:

η εφαρμογή των οικονομικών μέτρων επιβάλλεται να γίνει hic et nunc· αναβάλλεται συνεχώς η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου των κρατικών θεάτρων της χώρας, ενώ θα έπρεπε να γίνει hic et nunc· σε αντίθεση προς την επική ποίηση, η οποία είναι εξ ορισμού διηγητική και αναφέρεται στο παρελθόν, η λυρική ποίηση σηματοδοτεί το hic et nunc, το «εδώ και τώρα» τόσο του λυρικού ποιητή, όσο και των ακροατών - αναγνωστών.

grosso modo: χονδρικώς, πάνω κάτω· η έκφραση χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η μερική ευστοχία μιας εκτίμησης. Λέμε και γράφουμε:

ο ιταλικός νότος και ο ελληνικός βορράς παρουσιάζουν grosso modo τους ίδιους δείκτες ανάπτυξης· ο Μέγας Ανατολικός του Ανδρέα Εμπειρίκου grosso modo μπορεί να χαρακτηρισθεί πορνογράφημα.

per terram per mare: στην ξηρά και στη θάλασσα, πανταχού. Η έκφραση χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η ευρύτατη διάδοση ενός προσώπου, έργου ή πράγματος. Λέμε και γράφουμε:

η είδηση του αδιεξόδου των συνομιλιών στη Γενεύη διαδόθηκε αμέσως per terram per mare.

sine qua non: εκ των ων ουκ άνευ· η έκφραση χρησιμοποιείται προς δήλωση απαράβατου όρου. Λέμε και γράφουμε:

η αντικειμενική πληροφόρηση είναι sine qua non όρος της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

mea culpa: από δικό μου σφάλμα· η έκφραση χρησιμοποιείται για ομολογία προσωπικής ενοχής. Λέμε και γράφουμε:

«τα γεγονότα της Πάτρας έγιναν mea culpa» δήλωσε ο Υπουργός Παιδείας και υπέβαλε την παραίτηση του.

pro domo sua: η έκφραση αντιστοιχεί κατά περίπτωση στις ομόλογες ελληνικές λόγιας εκφράσεις: υπέρ βωμών και εστιών ή υπέρ πίστεως και πατρίδος, και χρησιμοποιείται για να δηλωθεί ο υπέρ πάντων αγών. Λέμε και γράφουμε:

οι μαθητές ισχυρίζονται ότι αγωνίζονται pro domo sua.

sic: ούτως πως, κάπως έτσι· η λέξη χρησιμοποιείται εντός παρενθέσεως για ειρωνική υπόδειξη ενός γραμματικού, συντακτικού, νοηματικού ή πραγματικού σφάλματος στον προφορικό ή γραπτό λόγο κάποιου άλλου:

σε άρθρο έγκριτης εφημερίδας υπήρχε η πρόταση: «πολλοί (sic) περισσότεροι άνθρωποι»· για να επιδείξει τη λατινομάθειά της γνωστή κριτικός έγραφε προχθές: per terra (sic) per marem (sic).

terminus ante quem: χρονικό όριο, πριν από το οποίο έχει συμβεί κάτι· terminus post quem: χρονικό όριο, μετά το οποίο συνέβη κάτι. Λέμε και γράφουμε:

το 1974 αποτελεί terminus ante quem ως προς την παρανομία του Κ.Κ.Ε.- το 1821 αποτελεί εξ ορισμού terminus ante quem για τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού.

mutatis mutandis: με την μεταβολή των μεταβλητέων όρων η έκφραση χρησιμοποιείται, όπως περίπου και η λόγια διατύπωση «τηρουμένων των αναλογιών», για να δηλωθεί ότι η σύγκριση δύο προσώπων, έργων ή πραγμάτων νομιμοποιείται μέχρι ενός ορισμένου σημείου. Λέμε και, γράφουμε:

η σημερινή εκπαιδευτική κρίση θυμίζει mutatis mutandis το κίνημα του 1-14· ο Γεώργιος Χορτάτσης mutatis mutandis είναι ο Σαίξπηρ του νεοελληνικού θεάτρου.

tabula rasa: άγραφο χαρτί· η έκφραση χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η πλήρης άγνοια κάποιου επί συγκεκριμένου θέματος. Λέμε και γράφουμε:

το νήπιο, σε ό,τι αφορά τις κοινωνικές συμβάσεις, θεωρείται tabula rasa· σε ό,τι αφορά το ξένο θέατρο, οι περισσότεροι μαθητές του Λυκείου είναι tabula rasa.

scripta manent, verba volant: τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν η παροιμιακή έκφραση χρησιμοποιείται για να διακριθεί ο οριστικός χαρακτήρας της γραφής σε αντίθεση προς τον προσωρινό του προφορικού λόγου.

urbi et orbi: στην πόλη (στη Ρώμη) και στην οικουμένη, σ' όλο τον κόσμο. Η έκφραση έχει περίπου το ίδιο νόημα με το per terram per mare. Λέμε και γράφουμε:

ο Όμηρος είναι γνωστός ποιητής urbi et orbi· το CNN μετέδωσε urbi et orbi εικόνες από τον πόλεμο στον Περσικό Κόλπο.

______________________________________________________________________________________________________________

Όποιος επιθυμεί μπορεί να προσθέσει μερικές ακόμα!
Με τον καιρό θα δημοσιεύσω κι άλλες.

[Το θέμα προήλθε από δημοσίευση του χρήστη Ἔρις αναφορικά με τη σωστή ορθογραφία της φράσης «εν πάση περιπτώσει», στο θέμα Τι σκέφτεσαι τώρα;]
 

Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.

Ερις

Περιβόητο μέλος

Η Ερις αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Έχει γράψει 4,955 μηνύματα.
Ωωω! Τι θέμα!
Λοιπόν έχουμε και λέμε...

veni vidi vici: ήρθα, είδα νίκησα ή αλλιώς ήλθον, είδον και απήλθον
nomen est omen: το όνομα είναι σημάδι-οιωνός
a priori: εκ των προτέρων
a posteriori: εκ των υστέρων
persona grata: ευπρόσδεκτο, επιθυμητό άτομο
nulla dies sine linea: ούτε μέρα δίχως γραμμή
dura lex, sed lex: σκληρός νόμος αλλά νόμος
panem et cicenses: άρτος και θεάματα
hanibal ante portas: ο Αννίβας προ των πυλών
timeo danaos et donna ferrentes: φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας
cogito ergo sum: σκέφτομαι άρα υπάρχω
urbi et orbi: παντού
alter ego : το άλλο μου "εγώ"
veto: προβολή ένστασης,"βέτο"
alea iacta est: ο κύβος ερρίφθη
per se: για τον καθένα, καθ' εαυτόν
ο tempora o mores: ω καιροί ώ ήθη
homo hominem lupus : ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
res non verba: πράξεις, όχι λόγια
pax romana: η ρωμαική κυριαρχία
Αve Caesar, morituri te salutant: Χαίρε Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
Μemento mori: θυμήσου το θάνατο (είναι και λογοτεχνικό είδος, στην ποίηση αν δεν κάνω λάθος)
mens sana in corpore sano: νους υγιής εν σώματι υγιεί
carpe diem: άδραξε τη μέρα
curicullum vitae: βιογραφικό σημείωμα
de facto: τετελεσμένο γεγον'ος
mare nostrum: η θάλασσά μας
casus beli: αιτία πολέμου
ab urba condita: από τη γέννηση - ίδρυση της πόλης (της ρώμης δλδ)

(αρχαία ντάξει δε ξέρω και πολλά )

γλώττα λανθάνουσα τ' αληθή λέγει
ύπερ το δέον
καλά το ανέκαθεν που εμένα μου αρέσει να το λέω "από εξαπανέκαθεν" :P
εν βρασμώ ψυχής
μετά είναι "δυνάμει" κι όχι "εν δυνάμει"
πόσω μάλλον
όσον αφορά (κι όχι όσον ή ως αναφορά που έχω δει :P)
εν πάση περιτπώσει (γιατί είναι από το "πάσα-πάσης" και το "περίπτωσις" αντίστοιχα)

Αν μου έρθουν κι άλλα συμπληρώνω...
κι αν έχω κανένα λάθος... σόρρυ αλλά errare humanum est!! :P
 

Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.

Rainbowarrior

Διάσημο μέλος

Ο Rainbowarrior αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 2,222 μηνύματα.
...πόσω μάλλον...

Αυτό το πόσω μάλλον, όλοι (μα όλοι όμως!) το γράφουν "πόσο" μάλλον.
Διάβαζα και ένα σχόλιο κάποτε με μια τύπισσα που το έπαιζε "παντογνώστρια" λόγω της παν-έμπειρης καθηγήτριας που είχε στο πλευρό της, και την ενοχλούσε να βλέπει ορθογραφικά "πόσο μάλλον αν δεν είναι και από βιασύνη" (κάτι τέτοιο είχε αναφέρει). :whistle:

Εννοείται ότι ακολούθησε αρνητική και διόρθωση.
Όχι τίποτα άλλο, αλλά ήταν ψιλο-προκλητικό.

Κατά τ' άλλα, σε όλους ξεφεύγουν μερικά! Σιγά...
 

Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.

SparklingGrey

Διάσημο μέλος

Ο SparklingGrey αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 3,244 μηνύματα.
Κροκοδείλια δάκρυα (από την αρχαία παράδοση σύμφωνα με την οποία ο κροκόδειλος μιμείται το κλάμα του μωρού για να προσελκύσει τα ανθρώπινα θύματά του): Ψέυτικα δάκρυα, απατηλή θλίψη.
Και ανθ' ημών, ο Γουλιμής (φράση του Χαρίλαου Τρικούπη όταν έχασε τη βουλευτική έδρα στο Μεσολόγγι από έναν ασήμαντο αντίπαλο): Λέγεται όταν επιλέγεται κάποιος αντί για άλλον που είναι καλύτερος.
Άχθος αρούρης (φράση του Αχιλλέα, μετά το θάνατο του Πατρόκλου, κατά τα ομηρικά έπη): «βάρος της γης» - χαρακτηριζει άνθρωπο τεμπέλη, και συνεπώς άχρηστο.
Ήρξατο χειρών αδίκων: Λέγεται γι' αυτόν που έδωσε πρώτος αφορμή για κάποια διένεξη, αυτόν που επιτέθηκε πρώτος.
Ήτοι (Κατακουζηνός :P): Δηλαδή, με άλλα λόγια.
 

Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.

Aeneas

Πολύ δραστήριο μέλος

Ο Aeneas αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 1,353 μηνύματα.
Πολύ ωραίο το θεματάκι!

Λοιπόν, μερικά ακόμα:

εν χρω κεκαρμένος: κουρεμένος από τον πάτο
συν Αθηνα καί χείρα κίνει: μην αφήνεις το μέλλον σου μόνο στους θεούς
πυξ λαξ: με κλοτσιές και μπουνιές
έπεα πτερόεντα: για λόγια χωρίς βάρος
εις μάτην: μάταια

 

Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.

Ερις

Περιβόητο μέλος

Η Ερις αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Έχει γράψει 4,955 μηνύματα.
ααα και μερικά άλλα που μου ήρθαν τώρα...

εν έτει (κι όχι "έτη" που το γράφουν πολλοί)
εν μέρει
εν προκειμένω
οιονεί
εν γένει
το μη χείρον βέλτιστον

Και μια παρατήρηση... γενικά δε μου αρέσει να διορθώνω τους άλλους, μου τη σπάνε οι άνθρωποι που διορθώνουν...
Αλλά όταν έχει να κάνει με τέτοιου είδους φράσεις-λέξεις... εεε όχι δε μπορώ να μη το πω.
Αν δε ξέρεις πώς γράφεται, μη το γράφεις, μη το λες... πας να το παίξεις έξυπνος πχ αλλά στην τελική γελοιοποιείσαι. Δε χρειάζεται
μην πεις "εν έτη" πχ πες "το τάδε έτος" ή "στα 1200"
 

Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.

Τελευταία επεξεργασία:

Rainbowarrior

Διάσημο μέλος

Ο Rainbowarrior αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι Φοιτητής. Έχει γράψει 2,222 μηνύματα.
AA λοιπόν, ένα άλλο που μου ήρθε: δεν είναι "ανταπεξέρχομαι", αλλά ... "αντεπεξέρχομαι" διότι ---> αντί+επί+εκ+έρχομαι και όχι αντί+από+εκ+έρχομαι!!!
 

Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 12 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.

Χρήστες Βρείτε παρόμοια

  • Τα παρακάτω 0 μέλη και 1 επισκέπτες διαβάζουν μαζί με εσάς αυτό το θέμα:
    Tα παρακάτω 0 μέλη διάβασαν αυτό το θέμα:
  • Φορτώνει...
Top